Trang phục quan lại triều Nguyễn

- tháng 10 25, 2018

Quy chế trang phục của quan lại triều Nguyễn có 2 lần sửa đổi lần 1 là vào năm 1804 đời vua Gia Long và năm 1845 đời vua Thiệu Trị, lần sửa đổi năm 1845 căn bản không thay đổi nhiều quy chế năm 1804 chỉ khác năm 1845 quy định chỉ quan lục phẩm trở lên mới được mặc triều phục.

Vì thế chỉ xin thống kê quy chế triều phục vào năm 1845 theo Khâm Định Đại Nam hội điển sự lệ
Tuy nhiên trước khi vào cụ thể mình xin đồ giải rõ một chiếc mũ Phốc đầu, về căn bản mũ Phốc đầu của nước ta qua các triều đại hình dáng không quá khác biệt, cái để phân biệt là các dạng hoa văn trang sức trên mũ, với nhà Nguyễn thì quan văn sẽ đội mũ Phốc đầu dáng tròn quan võ đội mũ Phốc đầu dáng vuông

Đồ giải mũ Phốc đầu nhà Nguyễn
1) Trang sức Bác sơn (còn gọi là khỏa kiều)
2) Hoa vàng
3) Giao long vàng
4) Khỏa giản vàng (còn gọi là hốt)
5) Cánh chuồn mũ đầu bọc vàng (Ở các cấp cao hơn thì viền cánh chuồn được bọc vàng) bề mặt trang trí giao long vàng như hình dưới đây

Đó là mặt trước còn mặt sau mũ (Ở đây mình xin phép dùng chiếc mũ khác)

1) Như ý vàng (Đây là chỗ dùng để cài cánh chuồn vào)
2) Nhiễu tuyến (Ở cấp dưới chỉ làm bằng the đen thôi nhưng đây là cấp cao nên được bọc vàng)

Cụ thể hơn quy chế đội mũ Phốc đầu triều phục cho các quan nhà Nguyễn năm 1845 như sau:

- Chính nhất phẩm: 1 Bác sơn vàng, nghạch tường cao 4 phân phía ngoài trổ hình giao long, 2 khoản giản vàng, phía trước 1 hoa vàng, 2 giao long vàng, phía sau 2 hoa vàng, 2 cánh chuồn viền bọc vàng, bề mặt trang sức long bỡn ngọc bằng vàng, đầu cánh chuồn đều sức vàng, 2 như ý và nhiễu tuyến vàng.
- Tòng nhất phẩm: như chính nhất phẩm nhưng ngạch tường cao 3 phân, trổ hình hoa, mặt mũ không có ngọc châu, đầu 2 cánh chuồn không sức vàng.

- Chính nhị phẩm: 1 bác sơn vàng, 2 khỏa giản vàng, phía trước 1 hoa vàng, 2 giao long vàng, phía sau 2 hoa vàng, 2 cánh chuồn viền bọc vàng bề mặt trang sức giao long, 2 như ý và nhiễu tuyến vàng.
- Tòng nhị phẩm: như chính nhị phẩm, chỉ khác là bỏ trang sức giao long ở mặt mũ.

- Chính tam phẩm: 1 bác sơn vàng, 2 khoản giản vàng, phía trước và sau có 1 hoa vàng, 2 giao long vàng, 2 cánh chuồn viền bọc vàng, 2 như ý và nhiễu tuyến vàng.
- Tòng tam phẩm: như chính tam phẩm nhưng bỏ 2 giao long vàng.

- Chính và tòng tứ phẩm: 1 bác sơn bạc, 2 khóa giản vàng, phía trước và sau đều 1 hoa vàng, 2 cánh chuồn viền bọc vàng, 2 như ý và nhiễu tuyến bạc.

- Chính và tòng ngũ phẩm: 1 bác sơn bạc, 2 khoản giản bạc, trước và sau đều 1 hoa bạc, 2 cánh chuồn viền bọc bạc, 2 như ý và nhiễu tuyến bạc.

- Chính tòng lục phẩm: phía trước và sau đều có 1 hoa bạc, 2 cánh chuồn viền bọc bạc, 2 như ý và nhiễu tuyến bạc.

Ảnh chụp mặt trước mũ Phốc đầu vuông dành cho quan Võ nhất phẩm đội, mặt sau và cánh mũ mình đã dẫn ở trên khi đồ giải cấu tạo mũ Phốc đầu (Bộ sưu tập cá nhân)